Wie houdt er niet van sjoelen? Een gezellig familie avondje met het Oud Hollandse sjoelspel. Bij menig mens ligt er nog wel een sjoelbak op zolder die een paar keer per jaar tevoorschijn komt. Gegarandeerd spelplezier voor jong en oud.
Oorsprong
Je zou denken dat dit spel inderdaad uitgevonden is op Hollandse bodem, maar helaas. Niet is minder waard. Van origine is dit spel namelijk uitgevonden in Engeland. In een stuk van Shakespeare “Merry wives of Windsor” uit 1600 wordt dit spel namelijk gespeeld. De Engelse variant, shuffle-board, is hierna hoogt waarschijnlijk overgewaaid naar andere landen waaronder Nederland. Zeker weten we dit niet. In veel landen is er een vorm van dit spel bekend en geen enkele geschiedschrijver heeft kunnen achterhalen waar de oorsprong nou echt vandaan komt. Vanaf de jaren 1600 kreeg het spel wel veel bekendheid in Nederland. Overal werd het volop gespeeld en het spel is sindsdien ook niet meer weg te denken uit onze lijst van Oud-Hollandse spellen.
Benodigdheden
De sjoelbak is niet zomaar een houten plank met wat poortjes. Deze plank moet wel aan een aantal voorwaarden voldoen om het spel zo authentiek te maken. Zo moet hij, volgens de Nederlandse Sjoelbond, minstens 157 cm lang en 41 cm breed zijn. De afzetbalk bevindt zich 39 cm van de voorkant. De bak heeft zijwanden en een achterwand. De poortenbalk bestaat uit vier poorten die met tussenwanden van elkaar afgescheiden zijn. Op de poorten staat hoeveel punten je in elke poort kunt scoren. Van links naar rechts is dat; 2 – 3 – 4- 1. Dan zijn er nog de sjoelstenen. Bij elke sjoelbak horen dertig stenen. Deze zijn rond en aan beide kanten licht hol gemaakt, zodat de stenen beter glijden. Last but not least: spelers. In je eentje is het leuk oefenen, maar iedereen houdt van een uitdaging. Je kunt een tegen een spelen, maar je kunt ook team tegen team spelen.
Spelregels
Nadat is afgesproken met hoeveel personen en op hoeveel sjoelbakken er gespeeld wordt, worden de rondes vastgesteld. Als je ervoor kiest om op meerdere sjoelbakken te spelen, duren de rondes wat korter en loopt het spel vlotter. Elke speler krijgt een beurt en moet de dertig stenen door de poortjes krijgen om punten te scoren. Je begint met gooien vanaf de afzetbalk. Op het moment dat een steen onder de afzetbalk door is, telt deze mee. Je scoort punten als de stenen in de poortenbalk zitten. Ze moeten dus in zijn geheel door de poort door zijn. Een steen wat half buiten de poort ligt, wordt niet meegenomen in de puntentelling. Ook als een steen terugkaatst en tot onder de afzetbalk komt, mag deze niet meer gebruikt worden in een volgende ronde. Als een steen op een andere steen komt te liggen, mag deze niet meer gebruikt worden in een volgende ronde. Als je zodanig gooit dat een steen uit de bak vliegt, mag deze niet meer gebruikt worden in een volgende ronde. Elke speler mag met de dertig stenen drie keer gooien. Na de eerste beurt worden de stenen die niet door de poortjes zijn gegaan, verzameld. De speler mag nogmaals gooien met deze stenen en proberen toch nog punten te scoren. Dit mag ook weer een derde keer. Hierna worden alle punten opgeteld en genoteerd.
Puntentelling van sjoelen
De puntentelling is wel een regel wat aandacht nodig heeft. Behalve dat de speler die een steen door een van de poorten door heeft gekregen het aantal punten krijgt wat op de poort staat, zijn er ook nog andere manieren om extra punten te scoren. Als een speler in elk van de poorten een steentje heeft, krijgt hij twintig punten. Als hij in elke poort twee stenen heeft, krijgt hij veertig punten en zo gaat deze telling door. De rest van de punten worden hier dan bij opgeteld. Als een speler alle stenen in de poorten krijgt in de eerste beurt dan krijgt hij twee extra stenen om mee te gooien. Heeft hij alle stenen in de poorten gekregen in de tweede beurt dan krijgt hij een extra steen om te gooien.
WK sjoelen
Weinig mensen weten dat Nederland de koploper is bij het WK sjoelen. Dit is bij zowel de heren als de dames het geval. In 1976 werd het eerste wereldkampioenschap gehouden in Noord-Brabant. Het volgende WK was in 1977 en daarna werd er dertig jaar lang geen WK sjoelen meer gehouden. Echter in 2008 werd dit weer opgepakt en sindsdien wordt dit voortgezet. Het is opvallend dat de meeste winnaars Nederlanders zijn. Een bekend naam is Siem Oostenbrink uit Veldhoven. Hij heeft zeventien titels op zijn naam staan en is hierin de meest succesvolle sjoeler. In Nederland hebben we ook een sjoelbond. Dit is de ANS en staat voor de Algemene Nederlandse Sjoelbond. Deze bond organiseert ieder jaar bekerwedstrijden waar gestreden wordt. De afgevaardigde van het ANS gaat door naar het WK.